'Bern moatte mei de hannen yn'e modder klauwe kine'
‘Bern moatte mei de hannen yn ’e modder omklauwe’
‘Bord-, krijt- en sponsbiologie’, daar moesten de biologieleraren D.T.E. van der Ploeg en dr. J.A. Schulp van de pedagogische academie ‘De Him’ in Sneek niets van weten. “Nim de bern mar mei it fjild yn, dan hoege se neat te learen, mar ûnthâlde wol wat se op sa’n middei meimakke haw ”, was het advies van beide heren. Dat was in de Seventies van de vorige eeuw, maar hoe staat het er met de biologie-educatie in Friesland een kwart eeuw later voor? Hoe wordt de liefde voor de natuur op de kinderen overgebracht?
Biologie op de basisschool
Op de Van Haersma Buma Skoalle in Hommerts staat het vak biologie uiteraard ook op het rooster. Locatieleider Joop de Boer vertelt wat het een en ander in de praktijk inhoud.
“Wy wurkje net mei in fêste metoade. De útstjoerings fan “Nieuws uit de Natuur” fan de
Skoaltelevyzje foarmje it basisramt foar ús natuer- en sûn gedrach-ûnderwiis yn’e groepen fjouwer oant en mei acht. Dizze programma’s leverje hiel wat “stof” om yn en bûten de klasse mei oan’e slach te gean. Dêr’t it mooglik en nedich is, wurde ek oare skoaltelevyzje programma’s as ‘Nieuws uit de natuur’ , brûkt om ynformaasje troch te jaan.
Dêrneist kinne de bern of wy sels “objekten” oandrage, of fertelle oer waarnimmings, dy’t mei de natuer te krijen hawwe. Dêr’t it gaadlik is, geane wy fansels ek mei de groep de natuer yn . Dat kin foar eltse groep jilde.
De bern fan groep sân en acht meitsje in wurkstikje of hâlde in sprekbeurt oer in natuerûnderwerp.
Yn de groepen trije en fjouwer/fiif wurde ek hiel struktureel it programma “Huisje , boompje beestje” en “D’rop út” folge. Yn’e groepen ien en twa wurdt it natuerûnderwiis yn ferskate tema’s ferwurke dy’t socht wurde út : “Schatkist”, “Koekeloere” , “ De Fryske Taalrotonde” en “Ferhalen fan’t Boskwyfke".
Foar de groepn sân en acht komme elk jier in tal aspekten fan’e natuer yn it Waad(eilannen)gebied oan’e oarder yn it ramt fan ús jierlikse trijedaagse ekskursje nei It Amelân.
Wy hawwe dus mear as genôch mooglikheden, mar wy besykje net om folslein te wêzen. Yn it foarste plak om’t dat dochs net kin, mar benammen om’t ús doel is: It krijen fan leafde, ferwûndering en ferantwurdlikens foar de natuer yn’e romste sin fan it wurd en dêrneist in bytsje begryp fan it gruttte ferskaat oan relaasjes yn de natuer.”
Hilleke Lautenbach, leerkracht aan basisschool ‘De Wynroas’ in Harkema heeft de biologiezaken van haar school even op een rijtje gezet.
Lautenbach: “Yn groep ien en twa wurdt der fan âlds al in protte oan de leafde foar de natoer dien troch altyd oan te slúten bij de fjouwer jiertiden. Mei namme konkrete saken wurde hijrby brûkt sa as iksels, kastanjes, blêden, blommen, jonge bisten besjen, snie, iis, wetter, en gean sa mar troch.”
Net als in Hommerts gebruikt de school in Harkema ook de schooltelevisie-programma’s als hulpmiddel bij het natuuronderwijs. Toch gaat de onderbouw van ‘De Wynroas’ binnenkort over op een nieuwe methode.
Juf Lautenbach: “Der komt in ‘foarrinner’ fan de biology-metoade “Wijzer door de Natuur”. Dizze metoade wurdt yn de groepen fiif oant en mei acht brûkt. De bypassende ‘foarrinner’ sil dan yn de groepen trije en fjouwer brûkt wurde.‘Wijzer door de Natuur’ is in metoade foar natoer-, miljeu- en technykûnderwiis. It is dus net echt in ‘âlderwetske’ biologymetoade oer bisten en planten. By ús op skoalle jouwe wy elk jier ek rom omtinken oan ‘Dierendei’.
Dan besteegje wy altyd oandacht oan de bisten, harren wize fan libjen, plakken wêr’t se wenje, ensfh. Der komme gastsprekkers of der wurde ekskursjes makke.”
De leerlingen van de dr.Algra-school in Leeuwarden, krijgen les uit de methode ‘Natuurlijk Buitengewoon’. Leerkracht Johan Spoelstra:
“Wij maken gebruik van deze methode, maar dat wil niet zeggen dat wij die slaafs volgen. Regelmatig gaan ook wij met onze leerlingen naar buiten, de natuur in. Onze paddenstoel-excursie naar het Bos van Ypey is een voorbeeld van zo’n natuurexcursie.”
Vogelwachten begeleiden scholieren
Naast de scholen besteden natuurorganisaties ook veel aandacht aan educatie, zo ook de Bond van Friese Vogelbeschermings Wachten.
Vroeger wisten de meeste plattelandskinderen wel iets van weidevogels en eierzoeken. En zelfs voor de stadskinderen van Friesland waren de weilanden en het bouwland minder ver weg dan nu het geval is. Uit hun gelederen konden de diverse afdelingen van de BFVB meestal later voldoende nazorgers en weidevogelbeschermers rekruteren. Maar die tijd is voorbij. Het boerenland is naar de achtergrond verdreven. Zelfs in de dorpen weten veel kinderen nauwelijks meer een grutto van een kievit te onderscheiden.. Reden voor de BFVW om contact te zoeken met de scholen, met het doel de moderne jeugd alsnog kennis te laten maken met de weidevogels en weidevogelbescherming.
De BFVW introduceerde een speciale leskist met bijbehorende opdrachtenboekjes. Martine Aukes en Ines Bergsma gaven tijdens een presentatieavond in Joure tekst en uitleg aan een grote groep vogelwachters uit de gemeenten Skarsterlân, Lemsterland en Gaasterlân-Sleat. Bij het gebruik van het lesmateriaal op scholen is de inbreng van deskundigheid van vogelwachters bijzonder welkom omdat met name de "fjildferhalen", belevenissen uit eigen ervaring, voor veel kinderen leuker zijn dan boeken of cd-rom's. Al 130 scholen hun belangstelling getoond.
Henk Kanninga, voorzitter van de Jeugd Vogelwacht Balk e.o. is erg ingenomen met de educatieve activiteiten van de BFVB. Kanninga is de grote animator van het vogelkastjeproject in Balk. Kanninga: “Omdat wij hjir yn in boskrike omgeving wenje, is it logys dat wij ek omtinken jouwe oan it ophingjen fan nestkastjes. Elke snoentemiddei geane der bern mei leden fan ús fûgelwacht de bosk yn om de kastjes te kontrolearjen. Yn’e betiide maityd hingeje wy mei de bern de kastjes op en yn it neijier meitsje wy de kastjes wer skjin. Ek yn’e omgeving fan de trije basisskoallen hjir yn Balk hawwe de bern kastjes ophongen. De bern stekke sadwaande in soad oer de natoer op.”
Themadozen en braakballen
Op onze zoektocht hoe het er met de natuureducatie in Friesland voor staat, komen we via het internet ook bij de Stichting Steunpunt Milieu Educatie Smalingerland terecht.
De Stichting heeft als doelstelling om zowel kinderen als volwassenen te informeren en te enthousiasmeren over onderwerpen die met de natuur en het milieu in brede zin te maken hebben. Zij biedt daarbij ondersteuning in de vorm van uitleen van materialen, leskisten, doe-dozen en advies en informatie. Op de site van de Stichting (http: www.mamut.com/mecfriesland) wordt duidelijke informatie gegeven over de verschillende projecten.
Nu we toch in Drachten zijn, is het geen gek idee om even een uitstapje naar ‘De Naturij’ te maken. Op ‘De Naturij’ ( ‘kinderboerderij’), worden regelmatig zogenaamde natuururen georganiseerd. Eén van de toppers is het uitpluizen van uilenbraakballen. Zo kunnen kinderen er achter komen welke dieren er door de nachtvogels zijn gevonden en opgegegeten. Aan de hand van voorbeeldjes mogen de kinderen uitzoeken welke dat geweest zijn. Een ‘Leske braakbalplúzjen’, wordt overigens op meerdere plaatsen in Friesland georganiseerd.
'Nieuws uit de natuur', het populaire natuurprogramma van de School TV, is erg informatief en heeft hele aardige verweringsboekjes, waarbij tal van praktische opdrachten worden gegeven. Gelukkig maar, want natuur kun je niet leren, dat moet je voelen, ruiken en ervaren. Of zoals leerkracht Pieter Breeuwsma van De Zuiderpoort ( School voor Chr.Speciaal Praktijkonderwijs) in Sneek zegt: ‘De bern moatte mei de hânen yn de modder omklauwe kinne, dêr wurde se rêstich fan. En wat is der no moaier om radyskes út in eigen skoaltúntsje te iten?”
Natoer, juny 2004
|
 |
