| |
 |
20 september om 11:46 |
| |
Toespraak D.E.L op Open Dag 2014
Achte anwezegen,
" Gyneen sal dan mear prate over dizze gedenkwaardege 3 júly 2013 dat Henk van der Veer de earste paal sloech. Nee dan gaat ut over un sentrum dat besiën lije kan, de groatste fereneging fan Sneek e.o. en su.
Ik wêns de bouwers, ut bestuur fan DEL en de faste metwerkers fan de fereneging alle sterkte en súkses toe met de ferdere realisasy fan ut projekt. At de ontfangstrúmte klaar is, komme we hier wear foar de opening. Earder hoeft om mij nyt, want ik hew ut leven lief! "
Su eindegde ik myn toespraak foarech jaar nadat ik dus de earste paal foar de ontfangstrúmte slagen had. Der is in de aflopen 15 maanden heel wat gebeurd! Ut projekt fan de DEL is slaagd, de ontfangstrúmte is realiseard, de renovasy kan besiën lije. We binne hier fandaach op dizze Open Dag fan de fereniging bij mekaar. Su’t ik in de somer fan 2013 al angaf, hoefde ut foar mij ok nyt earder omdat ik ut leven lief hew.
Mar ut skeelde nyt feul dan had ik hier dus tòch earder weest! Want ok ik hew de aflopen maanden un ferbouwing ondergaan, inklúsyf dry omleidings. Sake Holkema en de útfoerders hewwe foartreflek werk leverd hier op de Harste. De cardiologen fan ut MCL hewwe ok gyn half werk leverd: ik mach en kan hier wear weze! Dankbaar dat ik hier dus staan mach en dank foar de útnoadeging.
Ik foël mij fereard om na de foarsitter fan oans útfaartfereniging en de arsjitekt hier un antal woarden te sêgen. As Stadsdichter nòch wil, dat impliseart hast dat der fan mij ferwacht wurdt dat ik hier nou un antal fersen foarlezen sal. Uteraard in ut Snekers. Laat ik dêrom ok mar beginne met ut fers Stille sundachmòrrens, ik hew ut opdroegen an oans fader:
Stile sundachmòrrens
weest nòch pappe
wij tegare
op stille sundachmòrrens
kuierend over ut Tranendal
en de Kerkhofslaan
bij Tonkes syn groate hús langs
- beter doadraver is der nyt jonge!-
de grauwe betonnen pishokjes
met goarwitte urinoirs fan de Sphinx
dêr’t swarte torren ferstoppertsje speulden
dan dangelend over
de kreas anharkte skelpepaadsjes
tussen de moai knipte konifearen
wij spoarsoekend om wat weest het
útbeiteld in swart marmeren serken
- wit op Swart-
pappe, hoe stil nou
dy sundachmòrrens
Dizze poëtise woarden staan in myn earste bundel met Sneker fersen: Je mutte hore wie ut seit út 1992
Elke sundachmòrrens na kerktied in de good old Noorder an ut Bolwerk, liepen myn fader en ik over de Algemene Begraafplaats in de Noorderhoek.
Un kostber ritueel út myn jongesjaren. Ik fon dat moai om tegare met myn fader over de paden fan dizze dodenakker te kuieren. Absolút gyn angst foar de doad. Wel un heel soad fragen. At wij al dy grafstienen fan overleden Snekers foarbij liepen froech ik regelmatech over ut hiernamaals. Op su’n stille septembermòrren stelde ik myn fader de fòlgende fraach: Pappe wêr binne nou al dy minsen dy’t overleden binne? En toen sei Benedictus van der Veer ‘ bliëf us even staan jonge ’.
Met de punt fan syn degeleke swarte W.K Adema-skoën maakt hij un rondsje in ut kreas anklaude skelpepaadsje. Toen moest ik utselde doën. En nòch un kear en nòch un kear. Krekt sulang’t ik sei ‘ pappe ik wurd dronken’. ‘Dat klopt’, sei myn fader, ‘ dat klopt jonge. Ut is krekt as met dy fragen dy’tstou stelst, je beginne met de punt fan de skoën en draaie rondsjes en komme hieltyd wear bij utselde punt út, sonder un antwoard te krijen.’
Later toen ik groat was, hoarde ik dat wetenskappers en f’ral teologen myn jongesfragen as CIRKELVRAGEN bestempelden. Wat un wiese fader had ik tòch, gyn professor mar un eenfoudege krúdenier, dy’t beter útlêge kon as alle Sneker swartrokken bij mekaar.
Deagewoandea
Dat de doad foar mij un mystery is mach dúdelek weze. Foar wie trouwens nyt? En tòch is ut júst de doad dy’t un sekerheid is bij de geboarte fan elk mins. Ik hew der as jonkje op un plezierege manier met ompankoekbakt. Want dyselde krúdenier wist ok wel dat ut un bitsje apart was en nim elke sundachmòrren syn jongste seun met naar de Algemene Begraafplaats fan Sneek. As un folleard pedagooch nam hij mij ok faak met naar ut kyndergraf met ut witte dúfke. Un prachtech symboal, su’n witte fredesdúf. Dêr wurde je as kyn nyt angstech fan. Bovendien had myn fader stevech bij de haan beet, un fertroud gefoël su’n jongesknúske in de feilege groate haan fan syn fader.
Wat dy sundagse Sneker doade-akker-tòchten ok bysonder maakten was un ander ritueel. Elke kear at we op de skeiding fan ut groate-minse-kerkhof met ut gedeelte fan de kyndergraven waren sei oans fader ‘ hé ik fyn ok nòch wat!’ En dan toverde hij út de búze fan syn jas un Verkade toffe tefoarskyn. Sumar su’n hearleke ouwerwetse klever. Ik fon dat hearlek en ut ritueel ferfeelde noait! ‘ Wat hewwe we ut moai nyt pappe ’, sei ik dan dankbaar. ‘ Ik wil hier nyt bliëve en pappe ok nyt nou? Nee jonge, ik ok nyt. Kom we gaan naar mamme we hewwe ut hier wel wear bekeken…’
Rituelen
Rituelen mutte je koestere en dat doën ik. Un ander ritueel dat te maken het met overlijden út myn jongesjaren en dat ik mij goëd herinner is ut fòlgende. Un meiske bij oans út de straat, ik noem har naam met respekt BETTY SCHEPERS, kreech un hersenbloeding. Gyn rêden mear an. Betty overleed. Un onpeilbaar ferdryt foar har fader en moeke en de rest fan de family. Ok foar myn suster, want
Betty was har skoalfryndin. Ik was nòch un klein jonkje toe ut gebeurde. Ik fon ut bêst eng, su dicht bij. Mar ik was ok nieuwsgierech en liep deselde midaach dat Betty overleden was deur de Napjusstraat. Ik wú bij har hús kieke. En toen sach ik dat op klaarlichte dach de gerdinen dicht waren. Toen had ik foargoëd in de gaten ut besef dat der bij de family Schepers yts heel ergs an de haan was. De gerdinen as teken fan rou pòtdicht op klaarlichte dach. Dat is wel wat anders as al hantsjeklappend langs de wech staan at der un roustoet foarbij komt riden. Wêrmet ik overigens gyn feroardeling útspreek foar minsen dy’t su hun roubklach úte.
Un dichter, ok un Sneker dichter brúkt andere instrumenten om over de doad na te denken. Hij skriëft fersen. Dat hew ik met name in de negenteger jaren un soad deen. Nyt su ferwonderlek omdat degenen dy’t mij ut leven gaven toen self overleden.
Ik skreef de spesjale bundel IM fersen foar myn ouders:
DEAGEWOANDEA
Kunstenaar Gerrit Terpstra ferbeelde dat en tegare ferskeen oans únike projekt in un sigarekistje. Hoe gewoan en bespreekber kanne je de doad make. Hierbij dat kistje en ik beslút met ut fers
Talitha Koem
it is kâld
mar fredech
yn keamer fjouwer
fan it mortuarium
ûnder it glês
fan ’e kuolbak
leit dyn omskot
kreas yn’e pronk
Foto bijskrift: Moai onder un afdakje fan de nieuwe familykamer fan ut útfaartsentrum is un lúdklok fan 200 KG delhongen. As tekst onder de klok staat ut fòlgende fers:
" Oer de deaden, goeden, kweaden
bidt myn brûnzen stim.
Jou har God, de ivige rêst " |
| |
